Halüsinasyon: Çeşitleri ve Nedenleriyle Beynin Gizemli Oyunu

Halüsinasyon denilince akla hayali varlıklar görmek gelse de, olmayan sesler duymak ve olmayan nesnelere dokunmak gibi türleri de vardır.

Bir çok çeşidi olan bu rahatsızlığın sebepleri de farklıdır.

Halüsinasyon nedir, kimler görür? Gelin bu gizemli hastalığa yakından bir göz atalım.

halüsinasyon görmek
shutterstock

Halüsinasyon Nedir?

Halüsinasyon (varsanı), beynin yarattığı hisleri gerçek gibi algılamaktır. Beş duyu organımız da bundan etkilenebilir. Olmayan şeyler görebilir, size emir veren hayali sesler duyabilir ve hatta olmayan şeylerin koku ve tatlarını alabilirsiniz.

Halüsinasyonun Çeşitleri

Görsel halüsinasyon

Olmayan şeyleri görme veya olan şeyleri yanlış görme durumu. Görsel halüsinasyonlar basit veya kompleks olabilir. Basit olanlar ışıklar, çizgiler, desenler olabilir. Daha kompleks halüsinasyonlar daha canlı, biçimli ve anlamlı şekillerde olur. Öte yandan daha da spesifik halüsinasyonalar insan veya hayvan şeklinde, yüzlerin net seçildiği durumlardır. Ayrıca cüce gibi minyatür görüntüler de sıkça tecrübe edildiği bilinmektedir.

İşitsel halüsinasyon

Halüsinasyonun en yaygın çeşidi, olmayan seslerin duyulması durumudur. Bazen fısıltı şeklinde ortaya çıkabilir. Bu durumu deneyimleyen kişi genelde kendini eleştiren ve olumsuz konuşan sesler duyar. Bazen bu sesler kişiye emir de verebilir. Oldukça rahatsız edici bir durum ancak nötr seslerin olduğu durumlar da vardır. Sevdiği bir yakınını kaybeden insanlarda da görülebilir.

Koku halüsinasyonu

Gerçekte var olmayan kokuların alınmasıdır. Bunlar genelde idrar, dışkı, çürümüş et, duman veya yanık kokusu gibi kötü kokulardır. Koku sistemindeki bir hasarın sonucu ortaya çıkabilir. Travma, beyin tümörü veya ilaçlara maruz kalmanın bir sonucu olabilir.

Dokunma halüsinasyonu

Deri üzerinde böcek gezinmesi, batma, karıncalanma gibi gerçekte olmayan hislerdir. Hasta çoğu zaman böceklerin deri altında gezdiği düşünür. Genelde uyuşturucu kullanımı sonucunda görülür.

Gustatuar halüsinasyon

Genelde hoş olmayan bir tat alma hissidir. Bu halüsinasyonlar çoğunlukla metalik tadındadır. Bazı tür epilepsi veya şizofreni belirtisi olabilir.

Somatik halüsinasyon

Genelde iç organlar olmak üzere, vücutta meydana gelen ağrı, yanma hissi. Vücudunu ele geçirmeye çalışan hayvanlar ve midesinde gezinen yılanlar olduğunu söyleyen hastalar görülmüştür.

Halüsinasyon Neden Görülür?

Halüsinasyonların nedeni herhangi bir zihinsel hastalık, ilaçların yan etkisi, uyuşturucu kullanımı, yüksek ateş veya beyin tümörü gibi ciddi fiziksel bir hastalık olabilir. Halüsinasyona sebep olan başlıca hastalıklar şöyle:

  • Şizofreni: Bu hastalığa sahip insanların %70-80’i görsel ve işitsel halüsinasyon deneyimliyor. Bir kısım şizofreni hastalarının ise ağızlarında olmayan şeylerin tatlarını aldığı da (gustatuar halüsinasyon) görülmektedir.
  • Parkinson hastalığı: Parkinson hastaları genellikle görsel halüsinasyonlar yaşar. Çoğunlukla gerçekte olmayan insan ve hayvanlar görürler. İlk başta bunların hayali olduklarını bilmelerine karşın, hastalığın sonraki evrelerinde bunları gerçekle ayırt etmekte zorlanırlar.
  • Alzheimer hastalığı: Hastalık ilerledikçe sanrı ve halüsinasyonlar görülebilir.
  • Beyin tümörü: Eğer tümör beynin görmeyle ilgili kısmında, kişi olmayan şeyler görebilir. Genellikle noktalar ve şekiller olarak görülür. Beynin bazı bölümlerindeki tümörler tat ve koku türündeki halüsinasyonlara da sebep olur.
  • Epilepsi (sara hastalığı): Epilepsi belirtilerinden birisi de halüsinasyondur. Görsel veya işitsel olabilir.

Halüsinasyonun Diğer Nedenleri

Uyuşturucu ve Alkol

Bazı insanlar uyuşturucu veya alkol etkisinde halüsinasyon gördüklerini bildirmişlerdir. Bağımlıların bu maddeleri kullanmayı aniden bırakmaları durumunda da halüsinasyon görüldüğü meydana gelmiştir. Bunlar genelde görsel varsanılar olduğu gibi diğer duyuları da etkileyebiliyor. Çoğu zaman gerçeklik algısında yanılsamalar olmakta.

İlaç Tedavisi

Bazı ilaçlar nadiren de olsa sanrılara neden olabiliyor. Özellikle yaşlı insanları daha çok etkiliyor. İlaçtan kaynaklanan varsanılar doza bağlı olabilir ve genellikle ilacı bıraktığınızda geçer. Böyle bir durumda ilaç almayı kesmeden önce doktorla görüşmek gereklidir. Doktorunuz gerekirse başka bir ilaç önerebilir.

Uyku

Tam uykuya dalarken, uyku ve uyanıklık arasındayken de halüsinasyonlar görülebilir. Bu gibi durumlar hipnogojik halüsinasyon olarak anlandırılır. Odanın içinde birini görebilir veya sesler duyabilirsiniz.

Uyanırken gerçekleşenlere ise hipnopompik halüsinasyon denilmektedir. Buna uyku felci de eşlik edebilir. Kişi düşme hissi yaşayabilir ve odada bir varlığın mevcudiyetini hissedebilir.

Yüksek Ateş

Özellikle çocuklarda olmak üzere yüksek ateşli hastalık durumunda halüsinasyonlar görülebilir. Odada uçan bir bebek ya da üzerinde gezinen böcekler gibi hayali şeylerdir. Çocuk için korkutucu olsa da genelde zararsızdırlar. Çocuğu sakinleştirip, güvende olduğunu hissettirmek gerekir. Fakat ateşi düşüremezseniz acile götürmelisiniz. Yüksek ateş çocukta kalıcı hasara sebep olabilir.

Charles Bonnet sendromu

Akıl sağlığı yerinde olan, görme yetisini sonradan kaybeden ve genelde yaşlı insanlarda görülen görsel halüsinasyondur. Bir nevi görsel uyarı eksikliğine karşı beynin yarattığı bir oyundur. 1769’da Charles Bonnet tarafından keşfedilmiş ve ismini de burdan almıştır.

Halüsinasyon Nasıl Tedavi Edilir?

Herşeyden önce doktorun halüsinasyona neden olan şeyi bulması gerekir. Yapılacak tedavi, şizofreni veya Alzheimer hastalığı için ilaç tedavisinden, tümörler için cerrahi operasyon veya radyasyon tedavisine kadar çeşitlilik gösterebilir. Bu yüzden, halüsinasyon deneyimlediğinizi düşünüyorsanız mutlaka uzman bir doktora görünmelisiniz.

Kaynaklar:
1. webmd.com
2. ncbi.nlm.nih.gov
3. Parkinson hastalarında davranışsal ve bilişsel problemler

Elif Yılmaz

@elifyilmaz

  • İlk Yardım Nedir, Nasıl Yapılır, ABC’si ve Çantasındakiler

  • Sigaranın Zararları Nelerdir? 11 Maddede İnsanlığın Düşmanı Sigara

  • Depresyonun Göze Çarpan 7 Yönü

  • 5 Maddede Asperger Sendromu Hakkında Bilinmesi Gerekenler

  • alarm

    Geç Uyanmak İstiyorum Diyenler İçin 7 Strateji

  • Yüksek Lisans Hakkında 7 Temel Bilgi

  • Akademik Makale Nedir, Nasıl Okunmalı?