1. Sokrates Savunması

Tarihte yaşanmış davalar ve savunmalar arasında herkes tarafından az da olsa bilinen bir savunmadır.

Sokrates’e; dinsiz, gençlerin ahlakını bozuyor, Atina’nın inandığı tanrılara inanmıyor ve onları yok sayıyor suçlamaları yöneltilmiştir. Ve yöneltilen bu suçlara karşı istenen ceza ise ölümdür. Sokrates kendisi hakkındaki bu suçlamaları reddetmemiş, düşüncelerinden mahkeme karşısında da vazgeçmemiştir.

Sokrates savunmasında bir konu hakkında bir şey bilmiyor gibi hareket ederek karşısındakilere sorular yöneltiyor, karşısındakinin bu şekilde aydınlanmasını sağlamaya çalışıyordu. Ancak bu yanlışlığı ispat çabaları toplumun değer yargılarına ters düşüyordu. Sonuç olarak bu savunması “gölgeyle olan savaşı” ölüm neticesinden kaçamadı. Baldıran zehri içerek ölümü kesinleşti.

Doğru yaşamadığınız için insanları öldürerek suçlamaları önleyebileceğinize inanıyorsanız, yanlış hüküm veriyorsunuz demektir.

2. Dreyfus Davası

Yahudi bir anne babadan dünyaya gelen Fransız Topçu Subayı Alfred Dreyfus, Fransız gizli servisi tarafından el yazısının, gizli servisin çöp kutusunda bulunan mektuptaki el yazısına benzemesi sebebiyle vatan hainliği ile suçlanmıştır.

Fransız basını bu olayı ırkçı bir olaya büründürerek ateşi körükledi ve Yahudi olan Dreyfus’u suçlu ilan eden yazılar yayınlandı.

Mahkemede ortaya konan bu uydurma delile itiraz etse de kimseyi inandıramadı Dreyfus. Kapalı kapılar ardında hızlı bir şekilde sonuçlanan bu dava sonucunda Dreyfus müebbet hapis cezası ile Şeytan Adası’na gönderildi. Bu olay Emile Zola’nın “İtham Ediyorum” kitabında ele alınmıştır. Merak edenlerin bu kitabı okumasında fayda vardır. Kitaptan özetle bu olayda da olduğu gibi, gerçeğin zaman fark etmeksizin ortaya çıkmak gibi bir huyu olduğu anlaşılacaktır.

3. Rosenbergler Davası

Komünist partisi üyesi çift, ABD’de komünist etkilerin şiddetle hüküm sürdüğü dönemde Ruslara casusluk yaptıkları iddiasıyla tutuklanırlar.

Mahkeme tarafından toplanan delillerde bu çiftin casusluk yaptıklarına dair delil bulunamadı. Hakim tarafından kullanılan tek delil askerliğini atom bombası üretilen bir tesiste yapan David Greenglass adlı bir kişinin Bay Rosenberg’e verdiği küçük bir krokiydi.

Hızlı çalışan mahkeme, yaklaşık sekiz ay sonra çifti ölüm cezasına çarptırdı. Ancak somut deliller olmadan böyle bir cezanın verilmesi büyük çaplı bir tepkiye neden oldu. Bu tepkiler sonrasında hakim şayet Sovyet ajanı olduklarını kabul etmeleri halinde idam cezası yerine 30 yıl hapis cezası verilmesi teklifinde bulundu. Ancak bu teklifi kabul etmediler ve elektrikli sandalyeye bağlanan çiftin ölümü kesinleşti.

4. Yassıada Yargılamaları

Yassıada yargılamaları, 1960 darbesinden sonra iktidar partisi olan Demokrat Parti’nin, yönetimden uzaklaştırılarak yargılanmalarını konu edinir. Yargılamalar yapıldığı yerin Yassıada olması münasebetiyle bu isimle anılır. Türkiye’deki önemli davalardan biridir.

Dönemin cumhurbaşkanı, başbakanı ve daha birçok isim anayasayı ihlal ve daha birçok suçtan dolayı yargılandı. 15 sanık idam cezasına 300’den fazla sanık müebbet hapis ve ağır hapis cezasına çarptırıldı.

Milli Birlik Komitesi Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan isimlerinin idam cezasını onadı ve idamları gerçekleşti. Bu yargılamalara yönelik eleştiri ve tepkiler günümüzde de devam etmektedir. Ülke tarihinde önemli yeri olan önemli davaların başında gelir.

5. Nüremberg Duruşması / Davası

2. Dünya Savaşı’ndan sonra müttefik devlet olan ABD, Sovyetler Birliği, Büyük Britanya ve Fransa, savaş suçlusu olarak yüksek rütbeli Alman yetkililerinin yargılanmasına karar verdi. Seçilen 24 sanıktan 21’i (Adolf Hitler ve diğer iki kişi savaştan önce intihar etti) mahkeme önüne çıkarıldı.

Bir yıl süren davada mahkeme tarafından sanıklara soykırım, barışa karşı suç (ilk kez bu mahkemede bu suç deyimi kullanıldı) gibi birçok suç yöneltildi. Mahkeme 12 sanığın ölümüne karar verdi.

Dünyadaki önemli davalar arasında olan ve beyaz perdeye de konu olan bu davayı daha detaylıca öğrenmek için 1961 yapımı “Nüremberg Duruşması” filmini izleyebilirsiniz.

6. Bozkurt-Lotus Davası

2 Ağustos 1926 yılında Ege Denizin’de Bozkurt adlı Türk vapuru ile Lotus adlı Fransız posta vapurunun çarpışması sonucu 8 Türk vatandaşı yaşamını yitirmişti.

Fransa, mağdur ailelerin yaptığı şikayet üzerine kovuşturmanın Türkiye’de yapılmasına karşı çıkıyordu. Anlaşmazlığın çözümü için Lahey Adalet Divanı’na başvuruldu. Fransa, suçun açık denizlerde işlenmiş olduğundan dolayı Türkiye’nin yetkisinin olmadığını savundu.

Mahkeme ise bu kuralın kesin bir kural olmadığını savunup, olayın etkisinin de Türk gemisinde yaşanmış olduğunu göz önünde bulundurarak Türkiye’nin davayla ilgilenme hakkının bulunduğuna hükmetti.

Türkiye’nin kuruluşunun ilk yıllarında hukuk alanında önemli başarı elde etmesi, Dünya’da yer alan önemli davalar arasında yer almasına sebep oldu.

7. Calas Davası

Fransa’nın Toulouse kentinde yaşayan Calas ailesinin üyesi olan Marc-Antoine, dükkanın bodrumunda kendini asarak intihar etmiştir.

Dönemin Fransa kanunlarına göre kendi canına kıyan kişi, bir kalbura konulur ve bir beygir aracı ile halkın önünde sürükletilirdi. Halk bu ölen kişiye taş, dışkı vs atar, Sonra da herkesin gözü önünde ölü insan asılırdı.

Aile bunu bildiği için Marc’ın ölümünün doğal ölüm yazılmasını isterler ancak müfettiş onlara inanmaz. Protestan babanın oğlunun Katolik inancını benimsememesi için öldürdüğü suçunu atarlar.

Baba Calas, yapılan bütün işkencelere rağmen oğlunun intihar ettiğini savundu ve yapılanlara direndi. En sonunda bir katedralin önünde öldürüldü ve cesedi yakıldı. Voltaire, Calas’ın suçsuzluluğu ile ilgili kampanya başlattı ve olaydan 3-4 sene sonra kurulan mahkemede Calas’ın suçsuzluğunu kanıtladı ve beraat ettirdi.

Bu olay insanlık tarihinde dinsel bağnazlığın sebep olduğu önemli cinayetlerden biridir ve dava olarak incelenmelidir. Fransa’nın ceza yasalarında reform ve dinsel hoşgörü akımı bakımından da bilinmesi gerekmektedir.

8. Fatih Sultan Mehmet’in Elinin Kesilmesi Davası

Sultan Mehmet İstanbul’un tepesinde kendi adıyla anılan bir camii inşa ettirmek ister. Bu camiinin yapılması için Mimar Atik Sinan’ı seçer.

Sultan mimara, camii kubbesinin Ayasofya’dan da büyük olmasını talep eder. Atik Sinan yaptığı ölçümlerden sonra sütunları 3-4 arşın kestirir. Fatih bunun nedenini sorar. Mimar kesilmesi gerektiğinin aksi takdirde bir depremde böyle bir ölçüye sahip kubbenin yıkılabileceğini söyler.

Ancak Fatih Sultan Mehmet mimarın Ayasofya’yı daha çok önemsediğini düşünerek bu sutunları kestiğini düşünür ve mimarın ellerinin kesilmesini emreder. Bunun üzerine Atik Sinan kadıya şikayette bulunur.

Sultan kadı huzuruna çağırılır. Kadı Sultan’a “Hasmınla yüzleşmek üzere mahkeme huzurunda ayakta dur!” der. Sultan ayakta durur. Kadı kısasa karar verir ve Fatih’in de elinin kesileceğini emreder. Karara itiraz etmeyen Sultan, ellerinin kesilmesi için bekler. Bu adil karar karşısında şaşıran mimar ağlayarak Padişahı affettiğini söyler.

Mahkeme çıkışında Sultan Kadı’ya dönerek “Eğer padişah olmamdan dolayı korkup haksız bir karar verseydiniz vallahi kılıcımla başınızı kesecektim” der. Kadı efendi ise Padişah’a dönerek: “Hünkarım siz de padişahlığınızdan gururlanıp şeriat mahkemesinin kararını dinlemeseydiniz billahi bu topuzla başınızı ezecektim” der.